Czy można ubiegać się przed sądem powszechnym o uznanie pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach? Kiedy to zrobić, czy czekać na odmowną decyzję ZUS ?

Pracownik, którego pracodawca nie umieścił w wykazie i w ewidencji zatrudnionych w szczególnych warunkach, może wnieść powództwo do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych o ustalenie wykonywania tej pracy. Uprawnienie to przysługuje mu niezależnie od złożenia skargi do PIP czy wydania decyzji o przyznaniu emerytury pomostowej.

Pracownik może zażądać ustalenia, że wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wnosząc powództwo do sądu (art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego). Taka możliwość została potwierdzona w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

W wyroku z 5 grudnia 2002 r. (I PKN 629/01) Sąd Najwyższy stwierdził, że:

Pracownik ma interes prawny w ustaleniu rzeczywistej treści stosunku pracy, jeżeli wynikające z niego roszczenia majątkowe mogą powstać dopiero w przyszłości.

Do takich sytuacji Sąd Najwyższy zaliczył m.in. przypadek, gdy pracownik żąda przed sądem ustalenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach w celu usunięcia wątpliwości co do posiadania uprawnień do emerytury pomostowej, które będzie mógł zrealizować w przyszłości.

Możliwość złożenia powództwa do sądu ma zarówno pracownik, któremu nie udało się uzyskać wpisu do ewidencji pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w wyniku skargi złożonej do PIP, jak i pracownik, który wcześniej nie składał skargi do PIP. Złożenie skargi o umieszczenie we wspomnianej ewidencji oraz wniesienie powództwa do sądu powszechnego to dwa różne i niezależne od siebie tryby dochodzenia roszczeń. Wniesienie powództwa do sądu powszechnego nie jest uzależnione od uprzedniego wyczerpania pierwszej, administracyjnej ścieżki postępowania.

Jeśli ZUS wydał decyzję odmowną w sprawie emerytury pomostowej (np. w związku z nieuznaniem okresu zatrudnienia pracownika jako okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze), wnioskodawca ma prawo do złożenia odwołania do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Może to zrobić w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. W postępowaniu sądowym mogą zostać dopuszczone wszelkie środki dowodowe potwierdzające wykonywanie przez pracownika pracy „szczególnej” (np. zeznania świadków, opinie biegłych, dowody z innych dokumentów itd.).

Pracownik, który wykonuje pracę „szczególną”, ale nie został umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, może wnieść skargę do PIP. Nie ma podstaw do tego, aby we wspomnianym trybie administracyjnym PIP mogła nakazać pracodawcy umieszczenie pracownika w wykazie prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, dopóki nie zostanie znowelizowana ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy (takie plany ogłosiło niedawno Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej).

Serwis ZUSiK.pl