ZUS często prowadzi postępowanie czy to w zakresie prawidłowości podlegania do ubezpieczeń społecznych, czy to w zakresie zasadności wysokości wynagrodzenia czy też w zakresie pozorności zatrudnienia.
Jeśli na jakimś etapie postępowania ZUS stwierdzi, że np. zatrudnienie było pozorne albowiem zmierzało tylko i wyłącznie do uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, wyda stosowną decyzję o pozorności zatrudnienia.
Jeśli decyzja się uprawomocni, pracodawcy (płatnikowi składek ZUS) przysługują pewne prawa w zakresie odzyskania nadpłaconych w ten sposób składek.
Nadpłata powstała w wyniku stwierdzenia nieważności umowy o pracę zostanie w pierwszej kolejności zaliczona na poczet zaległych lub bieżących należności ZUS, a w razie ich braku – na konto przyszłych składek. Płatnik ma także prawo wystąpienia do ZUS z wnioskiem o zwrot nienależnie odprowadzonych kwot. W tym przypadku należy złożyć tzw. zerowe korekty dokumentów rozliczeniowych za konkretnego pracownika.
Jeśli w toku postępowania wyjaśniającego lub kontrolnego ZUS uzna, że w konkretnej sytuacji mamy do czynienia z pozornością zatrudnienia pracowniczego lub z obejściem prawa, wówczas umowa o pracę staje się nieważna. W konsekwencji dana osoba zostaje wyłączona z ubezpieczeń w ZUS. Dla pracodawcy oznacza to obowiązek:
● wyrejestrowania zatrudnionej osoby z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych na dokumencie ZUS ZWUA z datą, z którą wcześniej została zgłoszona do tych ubezpieczeń, oraz
● przygotowania i wysłania zerowych korekt dokumentów rozliczeniowych dotyczących osoby przyjętej do pracy na mocy zakwestionowanej umowy
Płatnik składek, podobnie jak ubezpieczony pracownik uznany za osobę „zatrudnioną pozornie”, ma prawo odwołać się od decyzji ZUS do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Uprawomocnienie się decyzji powoduje konieczność skorygowania przez płatnika składek dokumentacji rozliczeniowej w ZUS.
Gdy konieczność korekty danych zamieszczonych w imiennym raporcie miesięcznym jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS w drodze:
● decyzji – dokumenty korygujące należy złożyć nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji,
● kontroli – czas na skorygowanie dokumentacji wynosi 30 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli.
Wyłączenie zatrudnionej osoby z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego sprawia, że wszystkie odprowadzone za nią składki są nienależne. Taki stan rzeczy powoduje powstanie nadpłaty, która podlega zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że pracodawca złoży wniosek o ich zwrot (art. 24 ust. 6a i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 94 ust. 1 ustawy zdrowotnej). Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu ww. wniosku. Jeżeli wspomniany termin nie zostanie dotrzymany, nadpłacone kwoty podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku.
W przypadku pobierania zasiłku chorobowego, w sytuacji gdy tytułem ubezpieczenia jest pozorna umowa o pracę, obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia spoczywa na pracowniku, a nie pracodawcy. Tak stwierdzono w wyroku Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2013 r., sygn. akt II UK 11/13, OSNP 2014/5/72.
Serwis ZUSiK.pl
