Nowelizacja ustawy emerytalnej z 25 marca 2015 r. wprowadziła kilka korzystnych dla emerytów zmian dotyczących zasad obliczania oraz możliwości przeliczenia emerytury i kapitału początkowego. Dotyczą one głównie emerytur ustalanych według tzw. zreformowanych zasad (ze składek i kapitału początkowego) i polegają na wprowadzeniu:

● możliwości uwzględnienia średniego dalszego trwania życia z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego,

● zasady korzystniejszego obliczania kapitału początkowego za okresy opieki nad dzieckiem,

● możliwości uwzględnienia przy ustalaniu kapitału początkowego dłuższego okresu studiów wyższych,

● możliwości obliczenia emerytury według nowych zasad dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., które pobrały wcześniejszą emeryturę.

Nowelizacja wprowadziła także dodatkową możliwość przeliczenia emerytury obliczonej na dotychczasowych zasadach (w oparciu o podstawę wymiaru świadczenia oraz aktualną kwotę bazową). Będą z niej mogły skorzystać osoby, które na przestrzeni kariery zawodowej osiągały wysokie wynagrodzenia.

Nowa emerytura ustalana jest w wyniku podzielenia podstawy jej obliczenia (sumy kapitału początkowego, składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego oraz środków zgromadzonych na subkoncie) przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku, w którym dana osoba przechodzi na emeryturę. Ta ostatnia wartość wynika z tablicy trwania życia podawanej corocznie przez Prezesa GUS i ogłaszanej w Monitorze Polskim. Tablica ogłoszona w danym roku jest właściwa dla osób, które wnioski o jej przyznanie zgłaszają od 1 kwietnia tego roku do 31 marca następnego roku.

Analiza tablic ogłaszanych w kolejnych latach wskazuje, że długość średniego dalszego trwania życia ulega systematycznemu wydłużeniu. I tak np. średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat:

● od 1 kwietnia 2009 r. wynosiło 247,3 miesiąca,

● od 1 kwietnia 2012 r. – 254,8 miesiąca, a

● od 1 kwietnia 2015 r. – 261,4 miesiąca.

Obecnie taka sytuacja powoduje ograniczenie pozytywnego wpływu wydłużenia aktywności zawodowej emeryta (późniejszego przejścia na emeryturę) na wysokość jego przyszłej emerytury. Nowy przepis art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej pozwoli zastosować do obliczenia nowej emerytury tablicę trwania życia obowiązującą w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął powszechny wiek emerytalny, jeżeli będzie to dla niego korzystniejsze. W związku z tym, nawet jeśli w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę średnie dalsze trwanie życia będzie dłuższe niż w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ZUS zastosuje tę ostatnią wartość – korzystniejszą dla wnioskodawcy. Z tej możliwości mogą skorzystać zarówno osoby urodzone przed, jak i po 31 grudnia 1948 r., pod warunkiem że emerytura ustalana jest na nowych zasadach po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego.

Możliwość zastosowania korzystniejszej tablicy trwania życia (obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego) otrzymają również osoby, które już przeszły na emeryturę powszechną. Wystarczy, że po wejściu w życie nowelizacji zgłoszą w tej sprawie wniosek o ponowne obliczenie świadczenia. Jeśli średnie dalsze trwanie życia ustalone według tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego okaże się korzystniejsze, ZUS przeliczy emeryturę z zastosowaniem tej tablicy.

Opieka nad dzieckiem liczona po 1,3%

Wprowadzone zostały także dwie zmiany dotyczące zasad ustalania kapitału początkowego. Pierwsza z nich dotyczy zasad uwzględniania w tym kapitale okresów opieki nad dzieckiem wymienionych w art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej (np. okresu urlopu wychowawczego lub urlopu bezpłatnego). Obecnie okresy te liczone są tak jak wszystkie inne okresy nieskładkowe (po 0,7% podstawy wymiaru za każdy ich rok, z uwzględnieniem pełnych miesięcy).

Zmiana ustawy emerytalnej wprowadziła zapis, że okresy opieki nad dzieckiem będą liczone wskaźnikiem 1,3% podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów, a więc tak jak wszystkie okresy składkowe.

Nowe zasady uwzględniania okresów opieki nad dzieckiem znalazły zastosowanie również w tych sprawach, w których kapitał początkowy został już obliczony, a nawet w takich, w których ZUS przyznał już i obliczył emeryturę. Na wniosek zainteresowanej osoby zostanie przeliczony kapitał początkowy lub emerytura (jeśli została już ustalona). Gdy świadczenie nie zostało jeszcze przyznane, a osoba ubezpieczona nie zawnioskuje o ponowne obliczenie kapitału, ZUS z urzędu przeliczy ten kapitał, przyznając emeryturę.

Okres studiów wyższych

Przy ustalaniu kapitału początkowego okres studiów wyższych uznawany jest okres nieskładkowy, dot. to okresu nauki w szkole wyższej na jednym kierunku w wymiarze określonym w programie studiów i pod warunkiem jej ukończenia. Okresy te nie mogły jednak dotychczas przekraczać 1/3 okresów składkowych przebytych do 31 grudnia 1998 r., co w praktyce oznaczało, że na ogół nie mogły być uwzględnione w pełnym wymiarze (z uwagi na niewielką liczbę okresów składkowych przebytych do 31 grudnia 1998 r.). Dlatego wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym w momencie przejścia na emeryturę okresy studiów wyższych będą doliczane do innych okresów nieskładkowych wymienionych w art. 7 ustawy emerytalnej (np. okresy pobierania zasiłków z ubezpieczeń społecznych, okresy urlopu bezpłatnego, okresy pobierania renty chorobowej) uwzględnionych przy ustalaniu kapitału początkowego. Przy ustaleniu ograniczenia do 1/3 okresów składkowych będą zaliczane wszystkie okresy składkowe, również te, które przypadają po wejściu w życie ustawy emerytalnej, tj. po 31 grudnia 1998 r., a przed dniem zgłoszenia wniosku o emeryturę.

Nowe zasady również dla wcześniejszych emerytów

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuowały ubezpieczenie i wystąpiły o emeryturę powszechną najwcześniej 1 stycznia 2009 r., mogą mieć obliczone świadczenie według nowych kapitałowych zasad, jeśli jest to dla nich korzystniejsze od kwoty świadczenia ustalonego na zasadach dotychczasowych (art. 55 ustawy emerytalnej). Zgodnie z wykładnią tego przepisu stosowaną przez ZUS dotychczas nie miał on zastosowania do osób, które pobrały wcześniejszą emeryturę. Jednakże odmienne orzecznictwo sądów powszechnych (m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UZP 4/13) spowodowało, że rozszerzono stosowanie art. 55 ustawy emerytalnej do osób, które przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę powszechną pobierały wcześniejszą emeryturę.

Aby jednak zrównać sytuację osób urodzonych do 31 grudnia 1948 r. z osobami urodzonymi po 1948 r., ustawodawca postanowił, że podstawa obliczenia nowej emerytury będzie musiała być w tym przypadku pomniejszona o sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Nowa możliwość przeliczenia starej emerytury

Nowelizacja z 5 marca 2015 r. wprowadza również korzystną regulację dla osób uprawnionych do tzw. starych emerytur, obliczanych według dotychczasowych zasad, uzależnionych m.in. od:

● podstawy wymiaru (zarobków oraz przeciętnych płac w latach wskazanych do jej obliczenia) oraz

● aktualnej kwoty bazowej.

Ponowne ustalenie wysokości emerytury od nowej kwoty bazowej było możliwe wyłącznie wtedy, gdy nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (liczony z zarobków uzyskanych w całości lub w części po nabyciu emerytury) jest wyższy od poprzedniego. Nowe regulacje przewidują możliwość przeliczenia emerytury z zastosowaniem nowej kwoty bazowej także wtedy, gdy nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (wyliczony z zarobków uzyskanych w całości lub w części po nabyciu prawa do emerytury) jest niższy od ustalonego poprzednio, ale wynosi więcej niż 250%. ZUS w takiej sytuacji przeliczy emeryturę. Wprowadzone rozwiązanie jest korzystne dla tych emerytów, którzy na przestrzeni kariery zawodowej mieli bardzo wysokie zarobki powodujące ograniczenie przez ZUS wskaźnika wysokości podstawy wymiaru do 250%.

Serwis ZUSiK.pl