Podatnik w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej wyprowadził z ewidencji środków trwałych samochód. Czynność została zgodnie z przepisami wykazana w VAT-7 w wartości rynkowej na dzień jak też został odprowadzony należny podatek VAT. Konsekwentnie zdarzenie zostało wykazane w PIT-36. ZUS, widząc przychody i koszty w zeznaniu, domaga się obecnie wyrównania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za cały rok w którym dokonano sprzedaży środka trwałego.

Czy na podstawie obowiązujących w 2006 r. jak też obecnie przepisów można potraktować sprzedaż środka trwałego wprowadzonego do ewidencji środków trwałych (w czasie zawieszenia tej działalności) jako prowadzenie działalności gospodarczej?

Nie. Czynność polegająca na sprzedaży środka trwałego w okresie zawieszenia działalności gospodarczej nie może być potraktowana jako prowadzenie działalności gospodarczej. Dotyczy to zarówno sytuacji prawnej, w jakiej znajdowali się przedsiębiorcy w 2006 r., jak i stanu prawnego obowiązującego obecnie.

W sytuacji gdy ZUS, kierując się wyłącznie faktem wykazania przez przedsiębiorcę przychodu ze sprzedaży środka trwałego, wyda decyzję, że w tym okresie podlegał on ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności, przedsiębiorca powinien wnieść odwołanie do sądu. Należy w nim wskazać wszystkie argumenty potwierdzające, że działalność w tym okresie nie była prowadzona.

Nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, która weszła w życie 20 września 2008 r., wprowadza możliwość zawieszenia wykonywania działalności przez przedsiębiorcę. Przed nowelizacją osoby te również zawieszały działalność, jednak zawieszenie to było wówczas pojęciem potocznym i oznaczało w praktyce zakończenie prowadzenia działalności z jednoczesnym zamiarem jej kontynuowania w przyszłości na podstawie tego samego uprawnienia (wpisu do ewidencji). Jednak żadne przepisy nie precyzowały jednoznacznie, kiedy można to było zrobić, na jak długo oraz jakie przesłanki powinny być spełnione.

ZUS uznawał, że osoba, która w danym okresie faktycznie nie wykonywała działalności (tj. nie pozostawała w gotowości do wykonywania usług objętych wpisem), mogła wyrejestrować działalność bez konieczności wykreślenia jej z wpisu do ewidencji. Zdarzały się jednak sytuacje, że w stosunku do przedsiębiorcy, który zawiesił działalność i w danym okresie jej nie prowadził, ZUS wszczynał postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie faktycznego okresu prowadzenia działalności. Na podstawie badanych okoliczności ZUS wydawał niekorzystne dla płatników decyzje – obejmował ich obowiązkiem ubezpieczeń w trakcie zgłoszonej przerwy w prowadzeniu działalności, uznając, że w tym okresie działalność była jednak wykonywana.

Dopiero znowelizowane przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej szczegółowo określiły zasady zawieszania działalności gospodarczej. Określone zostały m.in. czynności, które płatnik ma prawo lub wręcz obowiązek wykonywać w tym okresie.

W okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca:

• ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,
• ma prawo przyjmować należności lub obowiązek regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności,
• ma prawo zbywać własne środki trwałe i wyposażenie,
• ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością,
• ma prawo wykonywać wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa,
• ma prawo osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności,
• może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą.

Przedsiębiorca w czasie zawieszenia działalności nie może natomiast wykonywać tej działalności i osiągać bieżących przychodów z tytułu prowadzenia działalności.

Należy przyjąć, że pomimo iż przepisy o zawieszaniu działalności zostały wprowadzone od 20 września 2008 r., to przedstawione zasady powinny być odpowiednio stosowane do okresu sprzed tej daty. Tym samym czynność polegająca na sprzedaży środka trwałego nie powinna być potraktowana jako prowadzenie działalności gospodarczej.

Dodatkowym argumentem przemawiającym przeciwko oskładkowaniu przedsiębiorcy w przedstawionym przypadku jest to, że obowiązek oskładkowania wynika z faktycznego prowadzenia pozarolniczej działalności. Dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej powoduje jedynie domniemanie podjęcia tej działalności i wykonywania jej do czasu wykreślenia z ewidencji. Natomiast o ustaniu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom decyduje faktyczne zaprzestanie jej wykonywania. Jeżeli więc przedsiębiorca faktycznie zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej, to nie podlegał obowiązkowi ubezpieczenia i opłacania składek ZUS. Takie stanowisko potwierdzają wyroki sądów: SN z 11/01/2005 sygn. akt I UK 105/04, SA w Krakowie z 26/06/2013 r. sygn. akt III AUa 1722/12

Serwis ZUSiK.pl